یکی از موارد شایعی که مردم با ان روبرو هستند گزگز دست و پا و سوزش دست و پا می باشد. تونل کارپال یک ساختار باریک و تونل مانند در مچ دست انسان است. سمت پایین و اطراف این تونل توسط استخوان‌های مچ دست (کارپال) احاطه شده است. بالای این تونل یک رشته قوی از بافت پیوندی به نام رباط عرضی مچ دست قرار دارد.
اعصاب میانی از طریق تونل کارپال از بازو به مچ منتقل می‌شوند. این اعصاب مسئول کنترل احساس در کف دست، انگشت شست، انگشت اشاره و انگشتان بلند هستند. همچنین، این اعصاب عضلات اطراف انگشت شست را نیز کنترل می‌کنند. تاندون‌هایی که باعث خم شدن انگشتان می‌شوند نیز از تونل کارپال عبور می‌کنند و به آنها تاندون‌های فلکسور یا خم کننده نیز گفته می‌شود. یکی از عوارض دیسک گردن، بروز درد در گردن، انتشار درد به بازو، درد شانه، گزگز دست و بی‌حسی بازو و دست است.
بروز مشکلی به نام سندروم تونل کارپال باعث بی حسی و خواب رفتن دست می شود، گزگز پا و مور مور دست از شایعترین علائم و نشانه های سندروم تونل کارپال می باشد. در ادامه به روش های درمان بدون جراحی درد مچ دست در این مشکل با فیزیوتراپی و روش های جراحی می پردازیم.
علائم و نشانه ها
سندروم تونل کارپال معمولاً به تدریج ایجاد می‌شود و علائمی همچون احساس سوزش، خارش، مور مور شدن یا ضعف رفتن پا و دست، بی حسی انگشتان دست یا کف دست دارد. گاهی اوقات این علائم در شب بیشتر احساس می‌شود و اشخاص با بروز علائم در خواب، بیدار می‌شوند. بسیاری از افراد احساس می‌کنند که لازم است برای خلاص شدن از این علائم دست‌های خود را تکان بدهند.
با پیشرفت کردن سندرم تونل کارپال ، این علائم در طول روز نیز احساس می‌شوند و گاهی اوقات در زمان به دست گرفتن اجسام مانند کتاب‌های سنگین یا یک برس مو علائم بیماری تشدید می‌شود. علاوه بر این در صورتی که فشار به اعصاب ادامه داشته باشد، دست‌ها دچار ضعف می‌شوند و بی حسی انگشتان دست بیشتر مشاهده خواهد شد. در این حالت شما ممکن است با افتادن غیر منتظره اجسام از دست خود یا ایجاد ضعف در پنجه مواجه شوید.
علت
سندرم تونل کارپال زمانی ایجاد می‌شود که بافت‌های اطراف تاندون های فلکسور مچ دست دچار ورم شود و به این ترتیب به اعصاب میانی دست فشار وارد کند. این بافت‌ها در اصطلاح سینوویال یا مایع مفصلی نامیده می‌شوند. سینوویال باعث روان شدن تاندون ها می‌شود و به این ترتیب حرکت انگشتان دست را تسهیل می‌کند.
ورم کردن سینوویال باعث تنگ شدن فضای موجود در تونل کارپال مچ می‌شود و با گذشت زمان تراکم و ازدحام اعصاب را افزایش می‌دهد، در نتیجه سندروم تونل مچ دست در نتیجه وارد شدن فشار به اعصاب میانی موجود در تونل کارپال ایجاد می‌شود. بسیاری از عوامل می‌تواند با ابتلا به سندروم تونل کارپال ارتباط داشته باشد که مهم‌ترین آنها به شرح زیر هستند:
- مسائل ارثی مهم‌ترین فاکتور تاثیرگذار در ابتلا به این بیماری هستند. تونل کارپال در بعضی افراد کوچک‌تر از حالت عادی است و این ویژگی می‌تواند به صورت ارثی در بین اعضای خانواده وجود داشته باشد.
- استفاده از دست‌ها با گذشت زمان می‌تواند باعث ایجاد این مشکل شود.
- تغییرات هورمونی در ارتباط با بارداری می‌تواند در ابتلا به این بیماری نقش داشته باشد، که می تواند علت گز گز و خواب رفتن پا و دست در حاملگی باشد.
- بالا رفتن سن می‌تواند دلیل این مشکل باشد، سندرم تونل کارپال در سالمندان شایعتر است.
- شرایط بیماری همچون ابتلا به دیابت، آرتروز، و به هم خوردن تعادل فعالیت غده تیروئید می‌تواند باعث ابتلا به این بیماری شود.
در اکثر موارد برای سندروم تونل کارپال هیچ دلیل مشخصی وجود ندارد.
تشخیص
متخصصان فیزیوتراپی در همکاری با سایر متخصصان حوزه سلامت، توانایی تشخیص دقیق بیماری سندرم تونل کارپال را دارند و درمان آن را انجام می‌دهند. علائم این بیماری به صورت موضعی بروز می‌کنند و اغلب می‌توان آن را بدون نیاز به انجام معاینات گسترده تشخیص داد. متخصصان فیزیوتراپی افرادی هستند که دانش و تجربه کافی در زمینه حرکت و عملکرد اعضای بدن دارند و می‌توانند با انجام معاینات لازم، تمام فاکتورهای مرتبط با شرایط شما را بررسی کنند. برخی از معایناتی که ممکن است در تشخیص سندرم تونل کارپال در افراد مختلف مفید باشند، عبارتند از:
- معاینه گردن و قسمت بالا تنه برای مشخص کردن سایر علائم احتمالی که ممکن است بر ابتلا به این بیماری تاثیرگذار باشند. در بسیاری از موارد هنگامی که تشخیص داده شود درد از یک قسمت دیگر بدن سرچشمه می‌گیرد، به بیمار گفته می‌شود که به سندروم تونل کارپال مبتلا شده است.
- بررسی قدرت پنجه انگشتان و شست
- معاینه سطح حساسیت
- بررسی دامنه حرکتی مچ دست
- معاینه انحنای مچ (تست فالن): متخصص فیزیوتراپی از شما می‌خواهد پشت دست‌های خود را برای یک دقیقه به یکدیگر فشار دهید. احساس سوزش یا بی حسی در انگشتان که برای ۶۰ ثانیه دوام داشته باشد می‌تواند نشانه‌ای از ابتلا به سندروم تونل کارپال باشد.
- نشانه تینل: متخصص فیزیوتراپی از یک چکش یا انگشت رفلکس برای تحریک کردن اعصاب میانی مچ دست استفاده می‌کند. احساس سوزش و سوزن سوزن شدن انگشت شست، انگشت اشاره و انگشت‌های میانی در این حالت می‌تواند نشانه‌ای از ابتلا به بیماری باشد.
- معاینات الکتریکی (الکترومیوگرام) و سرعت هدایت عصبی (NCV): این آزمایش‌ها وضعیت ارسال سیگنال‌های عصبی و شدت سندرم تونل کارپال را مشخص می‌کند.
- عکس برداری رادیولوژی: هنگامی که مچ فرد دچار آسیب می‌شود یا اگر زمانی که پزشک مشکوک به وجود نارسایی و نقص آناتومی باشد، از عکس برداری رادیولوژی برای تشخیص دقیق مشکل استفاده می‌شود.
در برخی موارد، متخصص فیزیوتراپی ممکن است شما را به یک پزشک متخصص برای انجام معاینات و آزمایش‌های اضافی معرفی کند.
درمان
راه های درمان بی حسی، خواب رفتن، گز گز و مور مور شدن دست که از نشانه های سندرم تونل کارپال می باشند، با روش های بدون جراحی و جراحی امکان پذیر می باشد. در ادامه این روش ها شرح داده می شود.
بدون جراحی
در صورت تشخیص موقع، درمان سندروم تونل کارپال می‌تواند بدون نیاز به عمل جراحی انجام شود. در مواردی که تشخیص غیر قطعی بوده یا شرایط بیماری در سطح متوسط باشد، پزشک همواره سعی می‌کند در ابتدا از راه های درمان ساده از جمله فیزیوتراپی برای بیمار استفاده نماید، از جمله روش های دیگر درمان می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- داروها: داروهای ساده می‌توانند به کاهش درد دست و درد مچ دست بیمار کمک کنند. این داروها شامل داروهای ضد التهاب (NSAIDs) همچون ایبوپروفن است.
- تزریق استروئید: تزریق کورتیکواستروئیدها می‌تواند اغلب باعث کاهش علائم بیماری شود، اما این علائم احتمالاً دوباره عود خواهند کرد.
فیزیوتراپی
روش‌های درمان فیزیوتراپی برای اکثر افراد مبتلا به بیماری سندروم تونل کارپال موثر است و به طور خاص در مواردی کاربرد دارد که بیماری در سطح پیشرفته خود نباشد. درمان سندروم تونل کارپال با فیزیوتراپی به منظور تسریع فرآیند بهبود، اطمینان از دستیابی به نتایج بهینه، و کاهش احتمال عود مجدد علائم بیماری در آینده، لازم و ضروری است. این راه های درمان ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- استفاده از بریس یا مچ بند طبی: بریس ها رایج‌ترین روش درمانی غیر جراحی برای سندروم تونل کارپال هستند. مچ بند وضعیت مچ دست را در حالت طبیعی تثبیت و بی حرکت می‌کنند و به این ترتیب ناراحتی‌های مربوط به این بیماری را از بین می‌برند. مچ دست در حالت طبیعی و آزاد خود حداکثر فضا را برای تونل کارپال ایجاد می‌کند و به این ترتیب می‌تواند باعث کاهش فشار وارد شده به اعصاب میانی و خلاص شدن از دست علائم بیماری شود. استفاده از بریس در زمان خواب می‌تواند مچ دست را در حالت عادی نگه دارد. این ابزارها از آسیب دیدن اعصاب میانی به خاطر خم شدن مچ دست در زمان خواب جلوگیری می‌کند. بریس همچنین می‌تواند برای انجام فعالیت‌هایی استفاده شود که امکان تشدید علائم بیماری از جمله بی حسی و خواب رفتن دست به واسطه انجام آنها وجود دارد.
- تغییر در فعالیت‌ها: ایجاد تغییر در الگوی استفاده از دست‌ها برای جلوگیری از قرارگیری نامناسب و انجام فعالیت‌هایی که علائم بیماری را تشدید می‌کند می‌تواند در درمان سندرم تونل کارپال موثر باشد. اگر الزامات مربوط به کار باعث مشاهده این علائم شده باشد، تغییر یا اصلاح شغل می‌تواند فرآیند پیشرفت بیماری را کند کرده یا متوقف نماید.
- تمرین‌های گلایدینگ: حرکت انگشتان با یک الگوی مشخص ممکن است به نرم شدن و آزاد سازی تاندون ها و اعصاب در تونل کارپال کمک کند. با وجودی که برخی شواهد نشان دهنده موثر بودن این تمرین‌ها می‌باشد، اما به نظر می‌رسد زمانی می‌توان به بهترین نتایج ممکن دست پیدا کرد که این تمرین به همراه سایر درمان‌های موجود مانند بریس یا مچ بند طبی استفاده شود.
- درمان دستی یا کایروپراکتیک: تکنیک گارستون دارای این مزیت است که به حرکت دادن بافت نرم بدن کمک می‌کند و به متخصصان فیزیوتراپی اجازه می‌دهد بافت آسیب دیده را به طور موثر شناسایی و درمان کنند. علاوه بر این از طریق این روش‌های درمان گز گز و خواب رفتن مچ دست می‌توان محدودیت‌های حرکتی برای بیمار ایجاد کرد که از طریق این محدودیت‌ها امکان بازیابی حرکت‌های عادی و نرمال بدن وجود دارد. تکنیک‌های درمان دستی یا کایروپراکتیک مانند آزاد سازی میوفاسیال یا تکنیک آزاد سازی فعال از روش‌های درمانی مورد استفاده بر روی دست‌ها هستند که باعث آزاد شدن تاندون ها و عضلات سفت شده می‌شوند.
- التراسوند: امواج مافوق صوت عمیق و دارای طول موج ثابت که به تونل کارپال هدایت می‌شوند در عمل می‌توانند باعث کاهش درد و بی حسی انگشتان دست شده و قدرت دست را بهبود بخشند. امواج مافوق صوت امواج عمیق گرما زا هستند که بیشترین اثربخشی آنها در درمان بافت‌های مربوط به مفاصل بدن است. نتایج مطالعات نشان می‌دهد این امواج در بهبود قابلیت انبساط بافت همبندی با بهبود قابلیت کشیده شدن آن موثر هستند.
- تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS): دستگاه تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست دارای تاثیر مشخص بر کاهش درد، بی حسی مور مور شدن و گز گز دست مربوط به سندروم تونل کارپال است. این روش درمانی از طریق امواج الکتریکی سعی می‌کند درد ناشی از علائم بیماری را با تحریک اعصاب کاهش دهد. روش‌های مختلف مورد استفاده در تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست به مکانیزم‌های مختلف فیزیولوژیکی بدن ارتباط دارد.
- کشش دستی: بعضی افراد می‌توانند علائم بی حسی و خواب رفتن دست را با استفاده از ابزارهای کشش دستی کاهش دهند. شما می‌توانید این ابزارها را تهیه کرده و در صورت موفقیت آمیز نبودن سایر روش‌های درمانی محافظه کارانه، در خانه مورد استفاده قرار دهید.
با کنترل صحیح و استفاده از روش‌های درمانی فیزیوتراپی، در اکثر موارد سندروم تونل کارپال در چند هفته درمان می‌شود. در موارد جدی‌تر و مزمن بیماری، دوره ریکاوری می‌تواند بسیار طولانی‌تر باشد. به همین خاطر استفاده به موقع از روش‌های درمانی فیزیوتراپی می‌تواند نقش حیاتی در تسریع دوره بهبود بیمار داشته باشد.
ورزش و حرکات اصلاحی
برای درمان سندروم تونل کارپال و کاهش علائم ناشی از بیماری مانند بی حسی، گز گز و مور مور شدن انگشتان مچ دست می‌توان از ورزش‌ها و حرکات اصلاحی به شرح زیر استفاده کرد:
حرکت کششی دعایی
- کف دست‌ها را در جلوی سینه درست زیر چانه خود روی هم قرار دهید.
- به آرامی دست‌های خود را به سمت خط کمر پایین بیاورید، دست‌های خود را نزدیک به شکم نگه داشته و کف دست‌ها را از هم جدا نکنید. این کار را تا زمانی ادامه دهید که احساس کشیدگی متوسط در زیر بازوهای خود داشته باشید.
- این وضعیت را برای حداقل ۱۵ تا ۳۰ ثانیه حفظ کنید.
- این تمرین را برای ۲ تا ۴ بار تکرار کنید.
حرکت کششی خم کردن مچ
- بازوی خود را کشیده و کف دست خود را رو به بالا بگیرید.
- مچ دست خود را خم کنید و انگشتان را به سمت زمین حرکت دهید.
- با دست مقابل، به آرامی مچ دست را بیشتر خم کنید و این کار را تا زمانی ادامه دهید که احساس کشیدگی متوسط در بازوی خود داشته باشید.
- این وضعیت را برای حداقل ۱۵ تا ۳۰ ثانیه حفظ کنید.
- این تمرین را ۲ تا ۴ بار تکرار کنید.
حرکت کششی انبساط مچ
- بازوی خود را کشیده و کف دست خود را رو به پایین بگیرید.
- مچ دست خود را خم کنید و انگشتان را به سمت زمین حرکت دهید.
- با دست مقابل، به آرامی مچ دست را بیشتر خم کنید و این کار را تا زمانی ادامه دهید که احساس کشیدگی متوسط در بازوی خود داشته باشید.
- این وضعیت را برای حداقل ۱۵ تا ۳۰ ثانیه حفظ کنید.
- این تمرین را ۲ تا ۴ بار تکرار کنید.
جراحی
درمان بیمار با استفاده از عمل جراحی معمولاً زمانی مورد توجه قرار می‌گیرد که سایر راه های درمان سندرم تونل کارپال بدون جراحی موفقیت آمیز نباشند. به همین خاطر تصمیم گیری درباره استفاده از عمل جراحی به طور عمده بستگی به میزان شدت علائم بیماری دارد. در این رابطه می‌توان به نکات زیر توجه کرد:
- در شرایطی که مشکل جدی‌تر است، جراحی بیمار زودتر از حالت عادی در نظر گرفته می‌شود زیرا سایر روش‌های درمان بدون جراحی احتمالاً نمی‌توانند کمکی به وضعیت بیمار نمایند.
- در شرایط بسیار جدی و مزمن مربوط به بی حسی و گز گز عضلات دست و انگشتان به مدت طولانی، عمل جراحی ممکن است برای جلوگیری از ایجاد آسیب‌های غیر قابل برگشت برای بیمار تجویز شود.
پیشگیری
شما می‌توانید با تغییر در سبک زندگی خود و کاهش فاکتورهای خطر، از ابتلا به سندرم تونل کارپال جلوگیری کنید. درمان بیماری‌هایی مانند دیابت، فشار خون بالا و آرتروز می‌تواند خطر ابتلا به سندرم تونل کارپال را کاهش دهد. همچنین، به فشارهایی که به دست وارد می‌شود دقت کافی داشته باشید و از فعالیت‌هایی که می‌توانند باعث کشیده شدن بیش از حد مچ دست شوند، اجتناب کنید. این فعالیت‌ها می‌توانند استراتژی‌های مهمی برای کاهش علائم بیماری از جمله بی‌حسی و خواب رفتن دست باشند.
علائم سندرم تونل کارپال شامل گزگز، مورمور شدن، بی‌حسی و خواب رفتن دست و انگشتان دست هستند. درمان سندرم تونل کارپال شامل روش‌های بدون جراحی و جراحی است. معمولاً درمان با روش‌های بدون جراحی مانند فیزیوتراپی منجر به بهبودی علائم و نشانه‌های بیماری می‌شود و جراحی در موارد کمی از بیماران توصیه می‌شود. بی‌حسی و گزگز انگشتان دست اغلب در سالمندان و افرادی که فشار زیادی به مچ دست خود وارد می‌کنند، رخ می‌دهد. همچنین، در دوران بارداری نیز به دلیل تغییرات هورمونی، سندرم تونل کارپال ممکن است به وجود آید.