شکستگی لگن یک آسیب جدی است که ممکن است عوارض جدی ایجاد کند، از جمله درد شدید در منطقه لگن که می تواند زندگی فرد را تهدید کند. با پیشرفت سن، خطر شکستگی مفصل لگن نیز افزایش می یابد. افراد مسن بیشتر در معرض این نوع شکستگی قرار دارند، زیرا با پیر شدن استخوان ها ضعیف می شوند. به عنوان مثال، افرادی که با پوکی استخوان مواجه هستند و استخوان های ضعیفی دارند، در خطر بیشتری قرار دارند. افزایش سن یکی از عوامل اصلی پوکی استخوان است. همچنین، مشکلات بینایی ضعیف و مشکلات تعادلی می توانند باعث زمین خوردن و شکستگی استخوان لگن شوند. در واقع، زمین خوردن سالمندان شایعترین علت شکستگی لگن است. در صورت شکستگی شدید لگن، نیاز به جراحی لگن و پس از آن، فیزیوتراپی برای بازگشت به عملکرد طبیعی و بهبودی مورد نیاز است. حفظ تراکم استخوان و جلوگیری از زمین خوردن می تواند به پیشگیری از شکستگی های فشاری لگن کمک کند.
انواع
علایم شکستگی لگن عبارتست از ترک یا شکستگی در یک یا چند استخوان لگن که در انتهای ستون فقرات واقع شده اند. لگن خاصره اغلب بخشی از مفصل باسن است( وقتی دست های خود را روی مفصل های باسن قرار می دهید، در واقع آنها را روی استخوان های لگن خاصره گذاشته اید). شکستگی لگن می تواند ناشی از یک رخداد با شدت کم (شکستگی فشاری) یا شدت زیاد باشد که در ادامه به شرح هر یک از این شکستگی ها می پردازیم:
- شکستگی فشاری لگن: این نوع شکستگی ها عموما در بین دو گروه سنی نوجوانان و سالمندان رایج است. نوجوانان عموما شکستگی فشاری لگن را تجربه می کنند که ناشی از یک آسیب ورزشی مانند فوتبال، اسکی و هاکی یا فعالیتی مثل آهسته دویدن است. شکستگی فشاری لگن همچنین پس از زمین خوردگی های خفیف در بین افراد مبتلا به پوکی استخوان بوجود می آید و یا حتی وقتی استخوان ها ضعیف باشند، ممکن است لگن خود به خود شکسته شود. شکستگی لگن در بین افراد مسن بیشتر محدود به قسمت ضخیم تر استخوان های لگن می شود. این شکستگی های حلقه لگنی ناشی از زمین خوردن روی لگن از پهلو است. این زمین خوردگی ها ناشی از مشکلات تعادلی، مشکلات بینایی، عوارض جانبی دارو، ضعف عمومی ، موانعی که در سر راه قرار می گیرند، کف زمین لغزنده و فرش تا شده هستند. شکستگی های فشاری لگن اغلب از نوع خفیف هستند و با چندین هفته استراحت درمان می شوند. فیزیوتراپی در ترمیم استقامت و تعادل در این موارد بسیار موثر است.
- شکستگی لگن شدید: این نوع شکستگی عموما ناشی از اتفاقات شدیدی مثل تصادف عابر پیاده با وسایل نقلیه یا پرت شدن از ارتفاع می باشد. این نوع شکستگی لگن جان فرد را تهدید می کند و فرد مجروح باید سریعا به بخش اورژانس منتقل شده، جراحی شود و توانبخشی گسترده با فیزیوتراپی برای او تجویز شود.
علائم
بیمارانی که شکستگی لگن دارند، ممکن است در قسمت بالایی ران یا کشاله ران درد احساس کنند. هنگام چرخش یا خم شدن مفصل باسن، درد شدیدی در باسن احساس می شود. در بسیاری از موارد، علت درد باسن شکستگی باسن است.
در صورتی که استخوان ها به دلیل بیماری هایی مانند سرطان ضعیف شده باشند، بیمار ممکن است قبل از شکستگی در ناحیه ران یا کشاله ران خود درد احساس کند. هنگامی که استخوان به طور کامل شکسته شود، پا در سمتی که لگن آسیب دیده است، کوتاه تر از پای سالم به نظر می رسد. بیمار معمولاً پا آسیب دیده را ثابت نگه می دارد و زانو و پایین پا را به سمت خارج می چرخاند.
علت
یک ضربه شدید، برای مثال تصادف با خودرو باعث شکستگی لگن در تمامی گروه های سنی می شود. در بین افراد مسن، شکستگی لگن اغلب نتیجه زمین خوردن در وضعیت ایستاده است. در بین افرادی که استخوان های ضعیفی دارند، شکستگی لگن برای مثال با پیچ خوردن پا ممکن است بوجود آید. از دیگر علل شکستگی لگن می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش تراکم استخوان یا آرتروز لگن و کاهش جرم ماهیچه
- مشکلات بینایی و تعادلی که باعث زمین خوردن فرد می شود
عواملی که احتمال شکستگی لگن را افزایش می دهند از قرار زیر هستند:
- جنسیت: در حدود ۷۰ درصد از شکستگی های لگن در بین زنان اتفاق می افتد. زنان نسبت به مردان با سرعت بیشتری تراکم استخوان خود را از دست می دهند، که تا اندازه ای به خاطر کاهش سطح استروژن زمان یائسگی می باشد، این مسئله باعث تسریع از بین رفتن استخوان می شود. با این حال، مردان نیز می توانند سطوح تراکم استخوان بسیار کمی داشته باشند.
- بیماری های مزمن: اختلالات غدد درون ریز مثل پرکاری تیروئید منجر به شکننده شدن استخوان ها می شود. اختلالات روده ای که باعث کاهش جذب ویتامین دی و کلسیم می شود نیز منجر به ضعیف شدن استخوان و شکستگی لگن می شود. همچنین بیماری ها و اختلالاتی که باعث افزایش احتمال زمین خوردن می شوند، می توانند خطر شکستگی لگن را مخصوصا در سنین بالا افزایش دهند.
- داروها: داروهای کورتیزونی مانند پردینسون، در صورتی که در طولانی مدت مصرف شوند باعث ضعیف شدن استخوان ها می شوند. بعضی از داروها یا ترکیبی از داروهای مشخص باعث گیج شدن شما می شوند و در نتیجه احتمال زمین خوردن شما را افزایش می دهند.
- مشکلات تغذیه ای: کمبود کلسیم و ویتامین دی در رژیم غذایی شما در هنگام جوانی باعث کاهش حداکثر تراکم استخوان و افزایش احتمال شکستگی لگن در آینده می شود. اختلالات غذایی شدید مثل بی اشتهایی عصبی با محروم کردن بدن از داشتن مواد مغذی مورد نیاز برای ساخت استخوان به اسکلت بدن شما آسیب وارد می کند.
- بی تحرکی: ورزش های تحمل کننده وزن مثل پیاده وری به استحکام استخوان ها و عضلات کمک می کند و از بروز زمین خوردگی و شکستگی جلوگیری می کند. در صورتی که به صورت منظم این ورزش ها را انجام ندهید، تراکم استخوان کمتر و استخوان های ضعیف تری خواهید داشت.
تشخیص
معاینه کاملی که توسط فیزیوتراپیست صورت می گیرد برای تشخیص شکستگی لگن کفایت می کند. آزمایشات تشخیصی دیگر مثل تصویربرداری با اشعه ایکس، سی تی اسکن، ام آر ای یا اسکن استخوان معمولا برای تایید تشخیص آسیب دیدگی مورد نیاز هستند.
درمان
در ادمه درمان انواع شکستگی های لگن شرح داده می شود.
شکستگی شدید
در موارد شکستگی ناگهانی و شدید، احتمالا برای ترمیم لگن به جراحی نیاز دارید. جراحی عموما به خوبی جواب می دهد، اما مدت زمان زیادی برای بهبودی لگن نیاز است که در این مدت باید حتما فیزیوتراپی انجام شود. جراحی پس از تشخیص شکستگی لگن در سریع ترین زمان ممکن، اغلب در عرض بیست و چهار ساعت اولیه پس از آسیب دیدگی صورت می گیرد. در صورتی که جراحی در سریع ترین زمان ممکن صورت بگیرد، زمان بستری شدن بیمار در بیمارستان کاهش پیدا می کند و درد و عوارض نیز کاهش می یابد. گاهی اوقات جراحی یک تا دو روز به تاخیر می افتد تا مشکلات دیگر پیش از آن درمان شوند. این کار باعث می شود که خطرات جراحی کاهش پیدا کند.
نوع جراحی که روی شما باید صورت بگیرد به محل شکستگی و شدت آن بستگی دارد. پس از جراحی، پزشک از شما می خواهد که در سریع ترین زمان ممکن تحرک را آغاز کنید. این کار باعث جلوگیری از بروز مشکلاتی مثل ذات الریه، لخته های خونی و زخم بستر می شود. پزشک شما را ترغیب می کند تا برنامه توانبخشی که شامل فیزیوتراپی و کاردرمانی است، داشته باشید.
شکستگی فشاری
درمان شکستگی فشاری لگن شامل دوره‌ای از استراحت اولیه و سپس فعالیت‌های تحمل وزن است. در این دوره، فعالیت‌ها محدود و ممکن است از عصا استفاده شود، به مدت چند هفته. پس از این دوره، فعالیت‌ها و ورزش‌های تحمل وزن به طور تدریجی و در صورتی که علائم تشدید نشوند، افزایش می‌یابد. این فرآیند باید بر اساس دستور فیزیوتراپیست و در یک دوره زمانی متغیر، از چند هفته تا چند ماه، صورت بگیرد، که بسته به شدت آسیب و نحوه درمان و عوامل مشارکتی دیگر متفاوت است.
درمان‌های دستی انجام شده توسط فیزیوتراپیست مانند ماساژ، کایروپراکتیک، سوزن‌زنی خشک، متحرک‌سازی مفصل، حرکات کششی و الکتروتراپی، بهبود دامنه حرکتی، کاهش درد و بهبود عملکرد را تسریع می‌کنند. فیزیوتراپیست این روش‌های درمانی را زمانی شروع می‌کند که مطمئن شود انجام آنها برای بیمار هیچ خطری ندارد.
بیماران باید ورزش های انعطافی و استقامتی مخصوص و بدون دردی را به عنوان بخشی از برنامه توانبخشی خود انجام دهند تا نتایج بهینه ای را بدست بیاورند. تاکید ویژه ای بر بهبود ثبات لگن و ثبات مرکز ستون فقرات وجود دارد. فعالیت هایی که کمترین وزن را بر استخوان آسیب دیده وارد می کنند باید به منظور حفظ تناسب صورت بگیرد که از جمله این فعالیت ها می توان به شنا، دوچرخه سواری و دویدن در آب اشاره کرد. فیزیوتراپیست حرکات و فعالیت های ورزشی مناسب برای بیمار و زمان شروع آنها را مشخص می کند.
درمان فیزیوتراپی
روش های فیزیوتراپی برای درمان شکستگی لگن برای تسریع درمان، جلوگیری از آسیب دیدگی مجدد و تضمین نتایج بهینه ضروری هستند. این روش ها شامل موارد زیر می باشند:
- ماساژ بافت نرم
- متحرک کردن مفصل
- دستکاری مفصل یا مانیپولاسیون مفصل
- حرکات ورزشی به منظور بهبود استحکام، انعطاف پذیری، تناسب، تعادل و ثبات
- پیلاتس
- الکتروتراپی
- سوزن خشک
- استفاده از عصا یا ابزارهایی دیگری که برای کمک به راه رفتن مورد استفاده قرار می گیرد
- توصیه هایی در ارتباط با تنظیم فعالیت ها
- اصلاح بیومکانیکی ( استفاده از ارتز یا اجرای روش های اصلاحی)
- توصیه هایی در ارتباط با کفش
- آموزش برای انجام صحیح فعالیت های روزمره
- از سرگیری تدریجی فعالیت های روزمره
اهداف فیزیوتراپیست به منظور کمک به بهبودی و تسریع درمان شکستگی استخوان لگن شامل موارد زیر می شود:
- ۲۴ تا ۴۸ ساعت اول: فیزیوتراپیست به شما کمک می کند تا یاد بگیرید چگونه از عصا استفاده کنید تا بدون فشار وارد کردن به پای آسیب دیده بتوانید راه بروید. این کار بیشتر در شکستگی های فشاری لگن مثلا در ارتباط با ورزشکاران مورد استفاده قرار می گیرد. در موارد شدیدتر، شما به صندلی چرخ دار نیاز دارید و فیزیوتراپیست به شما آموزش می دهد چگونه به خوبی آن را مورد استفاده قرار دهید.
- کاهش درد: فیزیوتراپیست انواع مختلفی از روش های درمانی را برای کنترل و کاهش درد شما مورد استفاده قرار می دهد که شامل کمپرس سرد و گرم، فراصوت، تحریک الکتریکی، حرکات ورزشی و روش های درمان دستی یا کایروپراکتیک مخصوص که عضلات و مفاصل شما را به آرامی حرکت می دهد، می شود. فیزیوتراپیست فعالیت ها و روش های درمانی مخصوصی را برای کمک به بازیابی دامنه حرکتی در پا و لگن مورد استفاده قرار می دهد.
- بهبود استحکام : حرکات ورزشی مخصوصی به درمان شما کمک می کنند و فیزیوتراپیست برنامه ورزشی انفرادی مخصوصی را برای شما انتخاب کرده و آموزش می دهد که باعث بازیابی استحکام و توان می شود. این حرکات ورزشی ممکن است با استفاده از وزنه، باندهای کشی، وزنه، دوی ثابت و دوچرخه ثابت انجام شود. به منظور کمک به درمان و بهبود عملکرد در شکستگی لگن، عضلات لگن و مرکزی اغلب بیشتر در حرکات ورزشی استقامتی بکار برده می شوند.
- بهبود تعادل: ناحیه لگن عضلات زیادی دارد که برای تعادل و ثبات در حین حرکت کردن و راه رفتن ضروری هستند.
- تسریع زمان بهبودی : فیزیوتراپیست روش های درمانی و فعالیت های ورزشی را با دقت و مهارت انتخاب می کند که به درمان شکستگی لگن شما کمک می کنند و باعث می شوند که زندگی روزمره خود را از سر بگیرید و سریع تر از آن چیزی که خود می توانستید به بهبودی دست پیدا کنید.
- پیشگیری از مشکلات بیشتر: فیزیوتراپیست یک برنامه ورزشی خانگی برای استحکام و کشیدن عضلات دور لگن، بالای پا و مرکزی توصیه می کند تا از مشکلات بیشتر مثل خستگی مفرط و مشکلات راه رفتن جلوگیری کند.
- جراحی : در صورت نیاز به عمل جراحی شکستگی لگن، فیزیوتراپیست به شما کمک می کند تا درد خود را به حداقل برسانید، دامنه حرکتی و استحکام خود را بازیابی کنید و فعالیت های روزمره خود را در سریع ترین زمان ممکن پس از جراحی از سر بگیرید.
ورزش و حرکات اصلاحی
حرکات ورزشی زیر عموما برای بیماران مبتلا به شکستگی لگن توصیه می شود. شما باید قبل از انجام این حرکات ورزشی در مورد کارایی آنها با فیزیوتراپیست مشورت کنید. عموما، این حرکات زمانی که فیزیوتراپیست انجام آنها را بی خطر دانست باید روزی سه مرتبه تکرار شوند و تنها در صورتی باید انجام شوند که باعث بوجود آمدن یا تشدید علائم از جمله درد نشوند.
- خم و راست کردن زانو و ران: تا جایی که دردی احساس نمی کنید زانوی خود را خم کرده و به سینه خود نزدیک کنید (مطابق تصویر پایین). سپس به وضعیت اولیه برگردید. این حرکت را ۱۰ تا ۲۰ مرتبه تکرار کنید، به شرطی که علائم را تشدید نکنند. سپس این حرکت را با پای دیگر انجام دهید.
- رخش خارجی مفصل ران: در ابتدا زانوی خود را خم کنید و پای خود را صاف روی زمین قرار دهید. زانوی خود را تا جایی که احساس درد نکنید به طرف خارج بکشید(مانند تصویر زیر). این حرکت را ۱۰ تا ۲۰ مرتبه تکرار کنید، به شرطی که علائم را تشدید نکنند. سپس این حرکت را با پای دیگر انجام دهید.
- پل زدن: در ابتدا به پشت و به صورتی که در تصویر پایین نشان داده شده، دراز بکشید. به آرامی پشت خود را بالا بیاورید تا زمانی که زانو، مفاصل ران و شانه ها در یک خط مستقیم قرار بگیرد. عضلات پشت خود را در حین انجام این کار منقبض کنید. به مدت دو ثانیه در این وضعیت باقی بمانید و سپس به آرامی به وضعیت اولیه برگردید. این حرکت را ۱۰ مرتبه تکرار کنید، البته به شرطی که همراه با درد نباشد.
شکستگی لگن در هر سنی اعم از سالمندان، جوانان می تواند به وجود آید. شکستگی فشاری لگن اغلب در سالمندان مبتلا به پوکی استخوان و افرادی که استخوان های ضعیفی دارند، بروز می یابد. برای درمان شکستگی لگن خواه بدون جراحی، خواه با عمل جراحی باشد، توجه به این نکته حائز اهمیت می باشد که روش های فیزیوتراپی تحت نظر یک فیزیوتراپیست می تواند به تسریع درمان و بازگشت عملکرد طبیعی لگن کمک بسیار موثری بکند.