شکستگی مچ پا معمولاً به وقوع می‌پیوندد وقتی یک استخوان در یک یا هر دو طرف مچ پا جزئی یا کامل شکسته شود. این نوع شکستگی معمولاً ناشی از سقوط و ضربه به زمین یا آسیب‌های ورزشی است. در سنین زیر ۵۰ سال، این نوع شکستگی بیشتر در مردان رخ می‌دهد، اما بعد از ۵۰ سالگی، زنان بیشتر مستعد شکستگی مچ پا می‌شوند. شکستگی می‌تواند ساده یا پیچیده باشد و ممکن است یک تا سه استخوان مچ پا را درگیر کند. بعد از آسیب دیدن مچ پا، باید برای درمان شکستگی مچ پا اقدام کنید. ورزش‌های ترمیمی و فیزیوتراپی نقش مهمی در درمان و بهبودی مچ پا و بازگشت به فعالیت‌های روزمره دارند.
انواع
شکستگی استخوان مچ پا شکستگی جزئی یا کامل استخوان یک طرف یا دو طرف استخوان است. انواع شکستگی قوزک مچ پا بین ۱ تا ۳ براساس تعداد استخوان های شکسته طبقه بندی می شوند که از قرار زیر است:
- شکستگی قوزک جانبی: تنها استخوان خارجی مچ پا، استخوان نازک نی شکسته می شود.
- شکتگی قوزک میانی: تنها استخوان داخلی مج پا، استخوان درشت نی، شکسته می شود.
- شکستگی دو قوزکی: دو استخوان نازک نی و درشت نی شکسته می شوند.
- شکستگی سه قوزکی: سه استخوان نازک نی، درشت نی و قوزک خلفی شکسته می شوند.
شدت شکستگی مچ پا به صورت زیر طبقه بندی می شود:
- بدون جابجایی: تکه های استخوان شکسته سرجای خود باقی می مانند و جابجا نمی شوند.
- همراه با جابجایی: دو قسمت از استخوان شکسته جابجا می شوند
- همراه با خرد شدگی: تکه های ریز متعددی از استخوان در محل شکستگی یافت می شوند.
- شکستگی پیچیده: بافت نرم مجاور استخوان شکسته به شدت آسیب می بیند.
- شکستگی ترکیبی: قطعات شکسته شدن استخوان وارد پوست می شوند.
وقتی در شکستگی چندین استخوان شکسته می شود یا استخوان ها جابجا می شوند، شکستگی بی ثبات در نظر گرفته می شود و به درمان فوری از جمله درمان شکستگی مچ پا با جراحی نیاز دارد. شکستگی ترکیبی خطر عفونت را نیز در بردارد. گاهی همراه یا شکستگی استخوان ها مچ پا، شکستگی در دیگر قسمت هاس پا ازجمله شکستگی استخوان ران نیز اتفاق می افتد.
علائم
علائم شکستگی مچ پا می شوند از قرار زیر است:
- درد شدید فوری پس از پیچ خوردن یا زمین خوردن پا
- در زمان آسیب دیدگی صدای ترکیدگی احساس می شود
- ورم در مچ پا
- التهاب یا درد مچ پا
- ناتوانی و به سختی تحمل کردن وزن مچ پا در حین ایستادن و راه رفتن
- کبودی
- دردی که با فعالیت افزایش پیدا می کند و با استراحت بهبود پیدا می کند.
- ناتوانی در پوشیدن کفش به دلیل ورم و درد
در صورت مشاهده این علائم به پزشک مراجعه کنید تا بهترین درمان برایتان تجویز شود. حرکات اصلاحی و فیزیوتراپی شکستگی مچ پا حتی بعد از درمان با عمل جراحی به منظور بهبود عملکرد بسیار حائز اهمیت است.
تشخیص
معاینه کامل توسط پزشک یا فیزیوتراپیست برای کمک به تشخیص شکستگی مچ پا ضروری است. برای تایید تشخیص و بررسی شدت شکستگی تصویر برداری با اشعه ایکس ضروری است. آزمایشات تصویربرداری دیگر مثل ام آر ای ، سی تی اسکن یا اسکن استخوان در بعضی موارد برای کمک به تشخیص و بررسی شدت شکستگی نیاز هستند. پزشک یا فیزیوتراپیست در طول معاینه آسیب دیدگی مچ پا در مورد سابقه پزشکی و نحوه آسیب دیدگی سوالاتی می پرسد و توانایی راه رفتن و تحمل وزن در ناحیه آسیب دیده را بررسی می کند و به آرامی ناحیه آسیب دیده را لمس می کند تا هر گونه ورم، بد شکلی و التهاب را تشخیص دهد. همچنین، پزشک یا فیزیوتراپیست پا و ساق پای شما را معاینه می کند تا آسیب دیدگی نواحی دیگر را تشخیص دهد. معاینه آسیب دیدگی مچ پا باید فورا پس از بوجود آمدن آن باید توسط پزشک یا فیزیوتراپیست انجام بگیرد تا رگ به رگ شدن شدید استخوان شکسته شده تشخیص داده شود. به یاد داشته باشید بعد از ترمیم شکستگی باید فیزیوتراپی و ورزش برای شکستگی مچ پا در نظر گرفته شود تا مانع از محدود شدن عملکرد مفصل شود.
درمان
شکستگی های استخوان مچ پایی که همراه با جابجایی است یا در آن ساختارهای استخوان های مچ پا دچار اختلال شده است، باید تحت درمان جراحی شکستگی مچ پا قرار گیرد. جراحی این موارد عموما همراه با استفاده از یک کفش محافظ، مچ بند یا گچ و عصا برای چندین هفته است، و پس از آن انجام فیزیوتراپی بعد از جراحی مچ پا تجویز می شود.
برای شکستگی‌هایی که بدون جابجایی استخوانی هستند و در تصویربرداری با اشعه ایکس مشخص می‌شود که ساختار استخوان‌های پا تغییر نکرده است، درمان شامل استفاده از عصا، کفش محافظ، مچ بند یا استفاده از گچ و عصا برای مدت چند هفته است. ارزیابی شکستگی با تصویربرداری با اشعه ایکس پس از درمان شکستگی مچ پا بسیار مهم است تا اطمینان حاصل شود که فرآیند بهبودی به درستی پیش می‌رود. پس از تأیید بهبودی، فیزیوتراپیست بهبودی، تمرینات اصلاحی و ورزش مچ پا را توصیه می‌کند.
بیماران مبتلا به شکستگی مچ پا حرکات ورزشی تعادلی و استقامتی، انعطافی بدون درد را به عنوان بخشی از توانبخشی و فیزیوتراپی خود باید انجام دهند تا نتایج بهینه ای را کسب کنند. انجام این حرکات ورزشی برای شکستگی مچ پا بسیار ضروری است، زیرا با عدم تحرک، تعادل، انعطاف پذیری بافت نرم و استحکام به سرعت از بین می رود. فیزیوتراپیست مشخص می کند که چه حرکات اصلاحی و ورزش مچ پا برای بیمار مناسب است و این حرکات ورزشی برای شکستگی مچ پا از چه زمانی باید شروع شوند. درمان دستی یا کایروپراکتیک فیزیوتراپیست مثل ماساژ و متحرک سازی مفصل برای تضمین بدست آمدن انعطاف پذیری و دامنه حرکتی بهینه پس از آسیب دیدگی، ضروری هستند.
در مراحل پایانی درمان فیزیوتراپی شکستگی مچ پا، از سر گیری تدریجی فعالیت های روزمره یا ورزشی با راهنمایی فیزیوتراپیست صورت می گیرد، البته مادامی که این کارها باعث تشدید علائم و درد نشود.
فیزیوتراپی
انجام فیزیوتراپی مچ پا قبل و وبعد از درمان شکستگی مچ پا با جراحی مفید می باشد. در ادامه به تشریح این درمان ها می پردازیم.
قبل از جراحی
در صورتی که پس از آسیب دیدگی به فیزیوتراپیست مراجعه کردید و احتمال شکستگی مچ پای شما وجود داشته باشد، فیزیوتراپیست کارهای زیر را برای شما انجام می دهد:
- با استفاده از روش استراحت ، کمپرس یخ ، فشارموضعی و بالا بردن اندام به بهبود درد آسیب دیدگی های حاد کمک می کند
- مچ پای خود با قرار دادن یخ بر روی آن بی حرکت می کند یا با قرار دا مچ بند طبی دامنه حرکتی مچ پا را محدود می کند و ورم را کنترل می نماید
- برای کاهش درد و ورم از یخ استفاده می کند
- به شما آموزش می دهد تا برای کنترل ورم مچ پای آسیب دیده خود را بالا بگیرید
- به شما آموزش می دهد تا با استفاده از عصا یا واکر بدون وارد کردن فشار بر مچ پای آسیب دیده راه بروید
- برای مراقبت های بیشتر پزشک ارتوپد یا بخش اورژانس معتبری را به شما معرفی می کند
در صورت داشتن شکستگی مچ پا، درمان به این مساله بستگی دارد که چند استخوان شکسته می شود و نوع شکستگی ساده، پیچیده یا ترکیبی است. درمان اولیه شامل هم طرازی و ثابت کردن استخوان ها توسط پزشک می شود و در بخش اورژانس بیمارستان یا در صورت نیاز با جراحی صورت می گیرد.
بعد از جراحی
در صورت نیاز به جراحی، پس از عمل جراحی مچ پا آسیب دیده، در یک گچ یا کفش شکستگی قرار می‌گیرد. پس از ثابت شدن پا، فیزیوتراپیست به اتاق بیمارستان می‌آید تا به شما در برخاستن و خروج از تخت کمک کند. او به شما کمک می‌کند تا بنشینید و سپس بایستید. در طول ۶ تا ۱۰ هفته، شما نباید هیچ وزنی را بر روی مچ پا آسیب دیده قرار دهید. فیزیوتراپیست به شما آموزش می‌دهد که چگونه با استفاده از وسایل کمکی مانند عصا یا واکر راه بروید. همچنین، شما یاد می‌گیرید که با استفاده از وسایل کمکی، از پله‌ها بالا و پایین رفتن و خودتان را کنترل کنید.
در صورتی که تصویربرداری با اشعه ایکس تایید کند که شکستگی درمان شده است، پزشک گچ را جدا می کند. فیزیوتراپیست با برنامه های فیزیوتراپی، حرکات اصلاحی و ورزش مچ پا به شما کمک می کند تا بر روی ساق پای خود فشار وارد کنید و فعالیت های روزمره خود را از سر بگیرید.
مراقبت
فیزیوتراپیست پس از بی حرکت شدن و درمان شکستگی مچ پا مچ پا توسط پزشک، به ترمیم شکستگی و کاهش علایم شکستگی مچ پا کمک می کند. پس از بهبود و ترمیم استخوان، فیزیوتراپیست به شما کمک می کند تا استحکام و دامنه حرکتی و تعادل خود را به دست بیاورید و فعالیت های ورزشی را از سر بگیرید.
پس از اینکه پای آسیب دیده شما در گچ یا کفش شکستگی قرار گرفت، فیزیوتراپیست به شما یاد می دهد تا با استفاده از عصا یا واکر بدون وارد کردن فشار بر مچ پای آسیب دیده راه بروید. فیزیوتراپیست به شما یاد می دهد تا به رخت خواب بروید و از رخت خواب برخیزید و وارد خودرو شوید و از آن خارج شوید. فیزیوتراپیست تجهیزاتی را برای شما فراهم می کند که به بهترین شکل نیازهای شما را برطرف می سازد. وقتی بهبودی شکستگی در تصویر اشعه ایکس مشخص شد، پزشک گچ را جدا می کند و می توانید بار دیگر بر روی پای خود فشار وارد کنید و درمان فیزیوتراپی شکستگی مچ پا را ادامه دهید.
درمان با فیزیوتراپی و ورزش برای شکستگی مچ پا شامل موارد زیر می شود:
- راه رفتن: فیزیوتراپیست به شما کمک می کند تا بر پای آسیب دیده خود فشار وارد کنید و بر طبق توصیه پزشک کل فشار را بر روی پا وارد کنید.
- گام برداشتن: فیزیوتراپیست آموزش ها و حرکات اصلاحی مچ پا را برای شما ارائه می کند تا الگوی راه رفتن نرمالی را بازیابی کنید. تمرکز بر روی نحوه حرکت پا و مچ پا و زمان بندی گام های شما است. شما می توانید بر روی یک دستگاه دوی ثابت کم سرعت، زمین مسطح یا بر روی پله ها تمرین کنید.
- کاهش ورم: ورم پس از شکستگی مچ پا شایع است. درمان شامل ماساژ نرم، استفاده از بانداژ، یخ درمانی، گرما درمانی و بالا بردن مچ پای آسیب دیده در هنگام استراحت می شود.
- ورزش برای شکستگی مچ پا: فیزیوتراپیست پس از جدا کردن گچ یک برنامه ورزشی برای شما طراحی می کند تا به شما کمک کند تا دامنه حرکتی و استحکام مچ پای آسیب دیده خود را بازیابی کنید. بازیابی توانایی خم کردن مچ پا برای بازیابی توانایی راه رفتن کامل ضروری است.
- بازیابی تحرک مچ پا: فیزیوتراپیست با استفاده از درمان فیزیوتراپی شکستگی مچ پا به آرامی مفاصل مچ پا و پا و بافت های مجاور را حرکت می دهد تا سفتی را کاهش دهد و دامنه حرکت خمشی مچ پا را افزایش دهد.
- از سرگیری فعالیت های کاری/ ورزشی: وقتی در حین بازیابی استحکام و انعطاف پذیری خود هستید، فیزیوتراپیست حرکات اصلاحی مچ پا را برای از سرگیری فعالیت های ورزشی کاری شما ارائه می کند. بازگشت به فعالیت های کاری و ورزشی عموما پس از ۱۲ تا ۱۶ هفته بعد از شکستگی مچ پا امکان پذیر است.
درمان فیزیوتراپی شکستگی مچ پا برای هر فرد تفاوت دارد و به نوع آسیب دیدگی، نحوه بهبودی فرد، جراحی داشتن یا نداشتن و همچنین سن و وضعیت سلامتی فرد بستگی دارد.
ورزش و حرکات اصلاحی
حرکات ورزش برای شکستگی مچ پای زیر عموما برای بیماران مبتلا به شکستگی بخش پایینی استخوان نازک نی توصیه می شود و پس از تایید درمان و ترمیم شکستگی یا وقتی که تحرک بدون درد را می توان بر طبق دستور جراح شروع کرد، باید انجام بگیرند. قبل از شروع این حرکات اصلاحی مچ پا باید در مورد کارایی آنها با فیزیوتراپیست مشورت کنید. عموما، این حرکات ورزشی باید روزی سه مرتبه انجام شوند و تا زمانی که باعث بوجود آمدن یا وخامت علائم نشوند.
| به پشت بخوابید یا بنشینید.مچ پاهای خود را خم و راست کنید.به مدت ۱۰ ثانیه در این وضعیت باقی بمانید.زانوهای خود را صاف نگه دارید.این حرکت را ۱۰ مرتبه تکرار کنید. |  |
| بنشینید یا دراز بکشید.به آرامی مچ پای خود را به صورت یک دایرهبزرگ حرکت دهید.حرکت را با سمت مخالف انجام دهید.این ورزش مچ پا را ۱۰ مرتبه تکرار کنید. |  |
| برروی یک صندلی بنشینید.به صورت متناوب انگشتان پا و پاشنه پای خود را بالا بیاورید.این حرکت را ۱۰ مرتبه تکرار کنید. |  |
| بر روی یک صندلی بنشینید.مچ پای خود را روی زانوی دیگر خود قرار دهید.دست خود را در بالای پای خود قرار دهید و مچ پای خود را بکشید.کشیدگی ساق پای خود را احساس کنید.تقریبا به مدت ۱۰ ثانیه در این وضعیت باقی بمانید. |  |
| بنشینید و یکی از پاهای خود را جلوی خود قراردهید.حوله ای را دور پای خود قرار دهید.به آرامی حوله را بکشید تا کشیدگی ماهیچه ساق پارا احساس کنید.تقریبا به مدت ۱۰ ثانیه در این وضعیت باقی بمانید. |  |
| ابتدا بنشینید.پاهای خود را به صورت ضربدری کنار هم قراردهید و لبه های خارجی انگشتان کوچک خود رابه هم بچسبانید.لبه های خارجی انگشتان کوچک خود را فشار دهید.به مدت ۵ ثانیه در این وضعیت باقی بمانید.این ورزش مچ پا را ۱۰ مرتبه تکرار کنید. |  |
| ابتدا بنشینید.لبه های داخلی انگشتان بزرگ خود را کنارهم قرار دهید.لبه های داخلی انگشتان بزرگ خود را به همفشار دهید.به مدت ۵ ثانیه در این وضعیت باقی بمانید.این حرکت ورزشی برای مچ پا را ۱۰ مرتبه تکرار کنید. |  |
| بایستید و خود را با یک تکیه گاه نگه دارید.وزن خود را به پای آسیب دیده خود منتقل کنید.پای سالم خود را از روی زمین بالا بیاورید.این حرکت را ۱۰ مرتبه تکرار کنید. |  |
| پای خود را روی یک صندلی قرار دهید و پشت خود را متعادل نگه دارید.با لبه جلویی صندلی پاشنه پای خود را بالا بیاورید.به تدریج زانوی خود را به سمت پشت صندلیحرکت دهید و کل پای خود را در تماس با صندلیقرار دهید.به مدت ۱۰ ثانیه در این وضعیت باقی بمانید. |  |
| بایستید و خود را با یک تکیه گاه نگهدارید.روی انگشتان پای خود بلند شوید.این حرکت را ۱۰ مرتبه تکرار کنید. |  |
فیزیوتراپی، حرکات اصلاحی و ورزش به منظور درمان شکستگی مچ پا بسیار حائز اهمیت می باشد. پس از تائید ترمیم و بهبود استخوان توسط پزشک به منظور بازگشت عملرکد طبیعی بسیار حائز اهمیت می باشد که شما درمان های حرکات اصلاحی و ورزش مچ پا را طبق تجویز یک فیزیوتراپیست انجام دهید. اهمیت این نوع درمان تا حدی است که حتی فیزیوتراپی بعد از عمل جراحی مچ پا نیز تجویز می شود. ورزش ها و حرکات اصلاحی شکستگی مچ پا باید تحت نظر فیزیوتراپیست انجام شود و در صورت تشدید علائم موضوع را با فیزیوتراپیست درمیان بگذارید.