ماهیت روتاتور کاف، که به عنوان عضله چرخاننده شانه شناخته می‌شود، شامل چهار عضله کوچک در منطقه شانه است. این عضلات نه تنها مفصل شانه را استحکام می‌بخشند، بلکه کنترل و حرکت آن را نیز تنظیم می‌کنند. هنگامی که عضلات روتاتور کاف به تنهایی فعالیت می‌کنند، حرکت چرخشی در مفصل شانه را انجام می‌دهند. به همین دلیل این عضلات به عنوان عضله چرخاننده شانه شناخته می‌شوند. عضلات ساب اسکاپولاریس، سوپرااسپیناتوس، اینفرااسپیناتوس و ترس مینور چهار عضله‌ای هستند که به طور کلی به عنوان عضله‌های چرخاننده شانه یا روتاتور کاف شناخته می‌شوند. در ادامه، آسیب روتاتور کاف، التهاب و پارگی تاندون شانه، و روش‌ها و درمان‌های غیرجراحی و فیزیوتراپی برای درمان پارگی تاندون شانه توضیح داده خواهد شد.
در ادامه در مورد روش درمان کشیدگی ماهیچه با لیزر مطالب خوبی ارائه خواهیم داد.
التهاب و پارگی تاندون شانه چیست؟
التهاب تاندون شانه (تاندونیت) آسیب التهابی تاندون‌های عضله‌های چرخاننده شانه است. چون حالت التهاب همواره در آسیب‌های تاندون‌های شانه وجود ندارد، این گروه از آسیب‌ها را در اصطلاح پزشکی تندینوپاتی (های) عضله‌های چرخاننده شانه نیز می‌گویند.
التهاب تاندون عضله‌های چرخاننده شانه به تاندون‌های و عضله‌هایی آسیب می‌زند که در حرکت مفصل شانه نقش دارند و در نتیجه این عارضه ملتهب یا تحریک می‌شوند. از التهاب تاندون عضله‌های چرخاننده شانه با اصطلاح سندرم گیر کردن تاندون شانه (ایمپینجمنت) نیز یاد می‌شود.
التهاب تاندون شانه معمولاً به مرور زمان و در نتیجه نگه داشتن شانه در یک موقعیت برای مدتی طولانی، ایجاد می شود، بطور مثال هر شب خوابیدن روی یک شانه یا شرکت در فعالیت‌هایی که لازمه آن بالا بردن بازو تا بالای سر است.
ورزشکارانی که لازمه ورزش مورد علاقه‌شان بردن بازو بالای سر است معمولاً به التهاب تاندون شانه مبتلا می‌شوند، به همین دلیل است که این بیماری را شانه شنا کنندگان، تنیس بازان یا پرتاب کنندگان توپ بیسبال نیز می‌گویند.
التهاب تاندون عضله‌های چرخاننده شانه گاهی اوقات بدون هیچ علت مشخصی رخ می‌دهد. خوشبختانه اکثر افراد مبتلا به این بیماری می‌توانند عملکرد کامل شانه را بدون تحمل کوچک‌ترین دردی بازیابند.
در صورت صدمه دیدن یا پاره شدن عضله‌های چرخاننده شانه این بیماری را پارگی عضله‌های چرخاننده شانه می‌گویند. این پارگی‌ها از یک منظر به دو دسته پارگی با ضخامت جزیی و کامل تقسیم‌بندی می‌شوند. از اصطلاح پارگی تاندون شانه با ضخامت جزیی زمانی استفاده می‌شود که تاندون کاملاً پاره نشده باشد؛ اما اصطلاح پارگی تاندون با ضخامت کلی هنگامی به کار می‌رود که تاندون کاملاً پاره شده باشد.
علائم و نشانه ها
همان طور که گفته شد پارگی تاندون شانه می‌تواند با ضخامت کلی یا جزیی باشد. بیمار در صورت بروز این آسیب با بیشتر شدن میزان پارگی تاندون شانه متوجه افزایش ضعف و درد شانه می‌شود و مهم‌تر این که عملکرد شانه کاهش می‌یابد.
گاهی علایم پارگی تاندون شانه بطور جزئی تنها با درد ملایم شانه، صدا دادن شانه هنگام بالا بردن آن و ضعف خفیف این مفصل در زمان بالا بردن اشیاء بالاتر از ارتفاع شانه یا بردن دست به پشت کمر همراه است.
از علائم پارگی تاندون شانه بطور کامل معمولاً می توان به شانه درد شدید و ناتوانی در دور کردن آرنج از بدن اشاره کرد. اگر چه در بعضی موارد پارگی تاندون شانه آنقدر شدید است که در پی پاره شدن تعداد قابل توجهی از بافت ها به سختی میتوان بازو را تکان داد، اما شانه کمتر دردناک می باشد.
وقتی بیمار به پارگی تاندون شانه جزئی متلا باشد، هنوز می تواند بازوی خود را بدون درد و یا حتی با درد تکان دهد. در پارگی های متوسط، بیمار درد شدیدی دارد و به سختی می تواند بازوی خود را تکان دهد. اکثر بیماران به دلیل درد طاقت‌فرسا نمی‌توانند بخوابند. گاهی پارگی تاندون آنقدر بزرگ است که نمی‌توان بازو را حتی اندکی حرکت داد. گاهی آسیب به تاندون شانه همراه با ورم می باشد.
علت
از علل پارگی تاندون شانه میتوان گفت که گاهی ناگهانی و گاهی به تدریج رخ می‌دهد. پارگی ناگهانی معمولاً هنگام بلند کردن اشیاء سنگین، پرت شدن از ارتفاع یا زمین خوردن اتفاق می‌افتد. تاندون عضله‌های چرخاننده شانه به مرور زمان به علل گوناگونی پاره می‌شود. علت پارگی تاندون شانه می تواند:
- بردن مکرر اشیاء یا دست بالای سر
- فرسایش عضله‌ها و تاندون‌های چرخاننده شانه به دلیل بالا رفتن سن
- نرسیدن خون کافی به عضله‌های چرخاننده شانه
- تنگ شدن فضای بین استخوان بازو (هومروس) و زائده آکرومیون (استخوانی در قسمت خارجی و بالای استخوان کتف)، که باعث ساییدگی و فرسودگی تدریجی عضله چرخاننده شانه می‌شود.
تشخیص
با توجه به سابقه پزشکی و نتایج آزمایش‌های بالینی، فیزیوتراپیست ممکن است احتمال پارگی، التهاب یا کشیدگی تاندون شانه را بدهد.
سونوگرافی تشخیصی به عنوان روش دقیق‌تر برای تشخیص اندازه و محل پارگی تاندون شانه شناخته می‌شود. در تصاویر ام. آر. ای. نیز، اگرچه پارگی تاندون شانه قابل مشاهده است، اما گاهی اوقات پارگی موجود قابل رؤیت نیست. پرتونگاری (اشعه ایکس) به عنوان یک روش تشخیصی مناسب در این مورد محسوب نمی‌شود.
درمان با فیزیوتراپی
فیزیوتراپی برای تسریع فرایند التیام و درمان پاره شدن تاندون شانه است و دستیابی به نتیجه بهینه در تمام بیماران مبتلا به این عارضه را تضمین می‌کند. درمان موارد زیر را دربرمی‌گیرد:
- ماساژ بافت نرم
- برق درمانی (برای مثال التراسوند)
- متحرک سازی مفصل
- سوزن زدن خشک (dry needling)
- کمپرس سرد و گرم
- باندپیچی دست و آویزان کردن آن به گردن
- نرمش‌های گام به گام برای بهبود قدرت و انعطاف‌پذیری (به ویژه عضله‌های چرخاننده شانه و پایدار کننده‌های کتف)
- آب درمانی
- راهنمایی بیمار در خصوص تعدیل فعالیت
- اصلاح حالت اندامی
- تهیه برنامه مناسب برای ازسرگیری فعالیت‌های ورزشی و نظارت بر شیوه انجام آن
اکثر آسیب‌های مربوط به عضله‌های چرخاننده شانه را میتوان به طور مؤثر با حرکت‌ها و نرمش‌های ساده‌ای درمان کرد که برای پایدار ساختن مجدد یا برگرداندن قدرت عضلانی طراحی شده‌اند. متخصص فیزیوتراپی بیمار را در خصوص نرمش‌های مناسب راهنمایی می‌کند. به بدن خود و پیغام‌های آن بی‌توجه نباشید. ادامه انجام حرکت‌ها با وجود بروز درد نه تنها مفید نیست، که باعث آسیب بیشتر عضله‌های چرخاننده شانه نیز می‌شود.
اصلی ترین و متداول ترین قسمت توانبخشی در درمان التهاب تاندون شانه، کشش می باشد، که معمولاً در آن از تمرین با وزنه، دست کم در شروع، اجتناب می‌شود. در هر صورت پیش از شروع تمرین‌های روزانه حتماً باید با پزشک یا متخصص فیزیوتراپی مشورت نمود. اگر آسیب‌ها پس از چند ماه درمان بدون جراحی بهبود نیافتند، باید به پزشک مراجعه نمود تا معاینه‌های دیگری با استفاده از پرتونگاری یا دیگر تجهیزات تصویربرداری انجام شود.
التراسوند
درمان‌هایی مانند التراسوند، تحریک با جریان‌های تداخلی، درمان با لیزر یا میدان مغناطیسی در کاهش و درمان درد شانه و التهاب آن مؤثر است. یکی از اصلی‌ترین مزایای درمان با التراسوند این است که به کمک آن زمان التیام یافتن آسیب‌های بافت نرم خاص کوتاه‌تر می‌شود.
پژوهشگران بر این باوراند که التراسوند زمان تجزیه طبیعی فرایند التهاب را در محل آسیب سرعت می‌بخشد و به این ترتیب افزایش یافتن جریان خون به بهتر طی شدن مرحله تحت حاد صدمه بافتی کمک می‌کند. بنابراین از آنجایی که جریان خون در نتیجه استفاده از التراسوند افزایش می‌یابد، توصیه می‌شود بلافاصله پس از جراحی، روش درمانی التراسوند به کار برده نشود.
استفاده از التراسوند تولید کلاژن، پروتئین اصلی بافت‌های نرمی مانند تاندون و رباط (لیگامان)، را افزایش می‌دهد. پی‌آمد مفید این افزایش شتاب گرفتن مرحله تکثیر در التیام و بهبود پارگی و التهاب تاندون است. به علاوه التراسوند با افزایش دادن قابلیت گسترش کلاژن بر بافت همبند جای زخم ، که پس از صدمه دیدن ایجاد می‌شود، نیز تأثیر مطلوبی بر جا می‌گذارد.
ماساژ
استفاده از ماساژ برای رخداد عضلات شانه که سفت شده اند، رایج است. در صورتی که آسیب تاندون شانه به صورت مزمن باشد، ماساژ مالشی عرضی بر روی خود تاندون اعمال می‌شود. این نوع ماساژ باعث می‌شود تا هر گونه چسبندگی بین تاندون و غلاف پیرامون آن از بین برود و با کاهش یافتن میزان آسیب، فرایند التیام صحیح تحریک شود.
حرکات اصلاحی
تمرین‌های مقاومتی و فیزیوتراپی: نرمش‌های مقاومتی و فیزیوتراپی، حرکت و میزان استقامت شانه را بهبود بخشیده و به حالت اول برمی‌گرداند. برنامه تمرینی حرکت‌های کششی را نیز به منظور افزایش انعطاف‌پذیری و دامنه حرکتی دربر می‌گیرد. تقویت عضله‌های حمایت کننده شانه نیز درد را تسکین می‌بخشد و از آسیب بیشتر جلوگیری می‌کند.
نرمش‌های پارگی تاندون شانه: انجام نرمش‌ها و حرکت‌های زیر معمولاً به بیماران مبتلا به پارگی، التهاب و کشیدگی تاندون شانه توصیه می‌شود. هر بیمار باید پیش از شروع برنامه تمرینی در مورد مناسب بودن نرمش‌ها و حرکات با فیزیوتراپیست مشورت کند. در کل این تمرین‌ها ۲ تا ۳ بار در روز و فقط و فقط به شرط بروز نیافتن یا تشدید نشدن علائم درد شانه انجام می‌شوند.
فیزیوتراپیست زمان مناسب شروع تمرین‌ها و همچنین هنگام انجام تمرین های پیشرفته تر، (مراحل متوسط و پیشرفته) و افزودن نرمش‌های دیگر به برنامه روزانه را تعیین می‌کند. قاعده کلی این است که افزایش تمرین‌ها یا پیشرفته‌تر کردن آن‌ها تنها به شرط تشدید نشدن علائم صورت گیرد.
نرمش‌های مقدماتی
- فشار دادن عضلات کتف به یکدیگر: به گونه‌ای بایستید یا بنشینید که پشت بدن کاملاً صاف باشد. چانه را باید اندکی به داخل بکشید و شانه‌ها را کمی عقب ببرید. کتف‌ها را به آهستگی تا جایی که می‌توانید به یکدیگر نزدیک کنید و آن‌ها را تا حدی که می‌توانید محکم به هم فشار دهید، البته به شرطی که این حرکت منجر به بروز یا تشدید علائم نشود. (تصویر زیر). این حرکت را ۱۰ بار هر بار به مدت ۵ ثانیه تکرار کنید.
- نرمش‌های آونگی (پاندولی): با تکیه دادن ساعد روی میز یا سکو رو به جلو خم شوید، پشت را صاف نگهدارید، شانه را شل کنید و با ملایمت بازوی آسیب دیده را به جلو و عقب تا جایی تاب دهید که باعث بروز درد نشود و جز کششی خفیف تا متوسط احساس دیگری نداشته باشید. (تصویر پایین) این نرمش را این بار با حرکت دادن بازو به طرفین، مشروط بر اینکه باعث درد نشود، تکرار کنید. هر نرمش را ۱۰ بار در صورتی انجام دهید که علائم بروز نیابد یا تشدید نشود.
- دایره‌های آونگی: با تکیه دادن ساعد روی میز یا سکو رو به جلو خم شوید. در حالی که پشت را صاف نگه داشته اید، شانه را شل کنید و با ملایمت بازوی آسیب دیده را در دایره‌هایی در جهت عقربه ساعت تا جایی بچرخانید که احساس درد نکنید و تنها احساس کشش خفیف تا متوسطی داشته باشید. (عکس پایین) این نرمش را در خلاف جهت عقربه‌های ساعت هم تکرار کنید. این نرمش را در هر جهت ۱۰ بار انجام دهید البته به شرطی که علائم بروز نیابد یا تشدید نشود.
- کشش به کمک استوانه فومی: استوانه‌ای از جنس فوم را (مانند تصویر پایین) زیر قسمت بالایی پشت بدن بگذارید. به طور طبیعی نفس بکشید و گردن و پشت بدن را شل کنید. ۱۵ تا ۹۰ ثانیه در این حالت بمانید، البته به شرطی که کاملاً راحت باشید و دردی حس نکنید.
از دیگر روش های درمان التهاب و پارگی تاندون شانه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- استراحت: ممکن است پزشک از بیمار بخواهد تا مدتی پس از ابتلا به التهاب، کشیدگی یا پارگی تاندون شانه استراحت کرده و فعالیت‌هایی را محدود کند که شامل بردن دست بالای سر می‌شود. ضمناً گاهی پزشک پیشنهاد می‌کند تا بیمار برای محافظت از شانه و ثابت نگه داشتن آن دست آسیب دیده را به گردن بیاویزد.
- تعدیل فعالیت: خودداری از انجام فعالیت‌هایی که موجب درد شانه می‌شوند.
- داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب: داروهایی مانند ایبوپروفن و ناپروکسین درد و تورم را کاهش می‌دهند.
- تزریق استروئید: در صورت تسکین نیافتن درد با استراحت، دارو و فیزیوتراپی، تزریق داروی بی‌حسی و کورتیزون می‌تواند مفید باشد. کورتیزون یک داروی ضدالتهاب بسیار قوی به شمار می‌رود.
جراحی
درمان پارگی تاندون عضله دو سر به ندرت به جراحی نیاز پیدا می‌کند. با این حال برخی بیماران، مانند ورزشکاران یا کارگران، که خواستار بازیابی کامل قدرت شانه هستند طبق توصیه جراح شانه به عمل جراحی روی می‌آورند. به علاوه جراحی راهکاری مناسب برای بیماران دچار پارگی‌های جزیی است که درمان بدون جراحی برای تسکین علائمشان مؤثر نبوده است.
علائمی که ناشی از کشیدگی، التهاب و پارگی تاندون عضلات چرخاننده شانه هستند، معمولاً با درمان‌های غیرجراحی مانند استراحت، فیزیوتراپی، مصرف مسکن و داروهای ضدالتهاب و تزریق استروئید بهبود می‌یابند. با این حال، در صورتی که علائم پارگی تاندون شانه، از جمله درد، علی‌رغم استفاده از درمان‌های غیرجراحی ذکر شده، بهبود نیابند، ممکن است نیاز به جراحی وجود داشته باشد. با این حال، تصمیم نهایی درباره بهترین روش درمان پارگی، کشیدگی و التهاب تاندون شانه یا ضرورت جراحی، بستگی به توافق بین پزشک و بیمار دارد و هیچ توافق قطعی در این زمینه وجود ندارد.