درمان به روش اولتراسوند یک روش درمانی است که معمولا در فیزیوتراپی استفاده می‌شود. این روش برای ایجاد گرما در عمق بافت‌های نرم بدن استفاده می‌شود. این بافت‌ها شامل ماهیچه‌ها، تاندون‌ها، مفاصل و رباط‌ها می شوند. اولتراسوند در فیزیوتراپی نباید با اولتراسوند تشخیصی که برای دیدن اعضای داخل بدن مانند بررسی جنین در حین حاملگی استفاده می شود، اشتباه گرفته شود.

اولتراسوند چکار می کند؟

درمان به روش اولتراسوند عمدتا برای ایجاد دو اثر متفاوت استفاده می شود: درمان با ایجاد گرما در عمق بافت و استفاده‌های غیر گرمایی.

اثر گرمایش عمیق

اولتراسوند اغلب جهت ایجاد گرما در عمق بافت‌های نرم بدن استفاده می شود. ایجاد گرما در عمق تاندون‌ها، عضلات یا رباط‌ها گردش خون را در آن بافت‌ها افزایش می دهد که انتظار می رود به روند ترمیم بافت کمک کند. افزایش دمای بافت با اولتراسوند نیز به کاهش درد کمک می کند.گرمایش عمقی همچنین می تواند برای افزایش "کشش" عضلات و تاندون‌هایی که ممکن است دچار گرفتگی باشند استفاده شود. اگر درد شانه دارید و یا تشخیص داده شده که دارای شانه ی یخ زده هستید، فیزیوتراپیست ممکن است قبل از انجام هرگونه حرکات ورزشی، از اولتراسوند جهت بهبود کشش بافت های اطراف شانه شما استفاده کند. این کار ممکن است به بهبود کشش شانه کمک کند.

اثرات غیر حرارتی (کاویتاسیون)

اولتراسوند باعث اعمال انرژی به بدن می شود. این انرژی موجب ایجاد حباب‌های میکروسکوپی گاز در اطراف بافت‌ها می شود که به سرعت منبسط و منقبظ می شوند. این فرآیند کاویتاسیون نام دارد. از لحاظ  تئوری انبساط و انقباض این حباب‌ها باعث سرعت بخشیدن به فرآیندهای سلولی و بهبود روند درمان بافت‌های آسیب دیده می شود.
دو نوع کاویتاسیون شامل کاویتاسیون پایدار و ناپایدار وجود دارد.

• کاویتاسیون پایدار زمانی اتفاق می افتد که فیزیوتراپ در حال اعمال امواج اولتراسوند به بدن است.
• کاویتاسیون ناپایدار می تواند برای بافت‌های بدن خطرناک باشد و فیزیوتراپ باید اطمینان حاصل کند که این اتفاق در هنگام استفاده از روش اولتراسوند اتفاق نمی افتد.

اولتراسوند چگونه کار می کنند؟

درون دستگاه اولتراسوند کریستال کوچکی وجود دارد. هنگامی که یک شارژ الکتریکی به این کریستال اعمال می شود، به سرعت شروع به ارتعاش کرده و تولید امواج پیزوالکتریک می کند. این امواج از هد دستگاه بصورت امواج اولتراسوند منتشر می شوند. سپس این امواج در حین استفاده از این روش درمانی، به بافت‌های آسیب دیده وارد می شوند. این عامل باعث افزایش جریان خون و کاویتاسیون شده و منجر به فواید تئوری درمان با این روش می شود.

اولتراسوند چگونه اعمال می شود؟

اولتراسوند توسط دستگاهی مجهز به یک مبدل فراصوت (هد صوتی) اعمال می شود. مقدار کمی ژل روی ناحیه مورد نظر از بدن قرار گرفته و سپس فیزیوتراپیست هد صوتی را با یک حرکت دایره ای کوچک روی بدن حرکت می دهد. فیزیوتراپیست ممکن است جهت کنترل عمق نفوذ یا شدت امواج اولتراسوند تنظیمات مختلفی را روی دستگاه انجام دهد. در هر مرحله از درمان تنظیمات مختلفی روی دستگاه انجام می‌شود.اگر عضو تحت درمان، یک عضو استخوانی یا ناهموار باشد و یا دارای زخم روباز باشد روش‌های اولتراسوند دیگری جایگزین خواهد شد (ژل اولتراسوند و هد صوتی ممکن است دارای باکتری‌هایی باشند که وارد زخم شوند).فیزیوتراپیست ممکن است ژل اولتراسوند را همراه با یک داروی موضعی برای کمک به درمان التهاب در اطراف بافت نرم در بدن استفاده کند. این فرآیند فونوفورسیس نامیده می شود. در حالی که برخی شواهد نشان می‌دهد که امواج اولتراسوند موجب انتقال ژل دارویی به بافت‌های آسیب دیده می شود، اغلب مطالعات منتشر شده نشان می دهد که این درمان ممکن است بی اثر باشد.

اولتراسوند چگونه به درمان کمک می کند؟

درمان به روش اولتراسونیک می تواند در زمینه های مختلفی از جمله موارد ذکر شده در زیر مفید باشد:
• افزایش جریان خون. به این فکر کنید که زمانی که دوش آب گرم میگیرید رنگ پوست شما چگونه صورتی می شود. این تغییر رنگ بدلیل افزایش جریان خون در پوست است. حال به این فکر کنید که این گرما روی یک ناحیه آسیب دیده متمرکز شود. جریان خون افزایش یافته و همه‌ی مواد موجود در خون را که برای بهبود سریع زخم نیاز است فراهم می کند.
• کاهش تورم. یک مفصل را در نظر بگیرید که از جا در رفته است. هرچه تورم بیشتر باشد، محدوده حرکتی مفصل کمتر و احتمال دائمی شدن این محدودیت حرکت بیشتر می شود. اولتراسوند به کاهش تورم جهت افزایش قابلیت حرکتی عضو کمک می کند و از ثابت شدن تاندون ها بمنظور جلوگیری از ایجاد نواحی سفت که بعد از بهبود زخم ایجاد می شوند جلوگیری می کند.
• کاهش درد. حرکت اولتراسوند همراه با گرما، به عنوان یک ماساژ در ناحیه آسیب دیده عمل می کند. این عامل باعث کاهش درد و حذف سموم شده و به دارو کمک می کند تا به جایی از بدن که مد نظر است انتقال پیدا کند.
• افزایش حرکت در اعضای آسیب دیده. همه ما می دانیم که دو چیز که داخل هم "قفل شده" اند وقتی گرم می‌شوند بهتر باز می شوند. به همین دلیل است که ما درب قفل شده قوطی شیشه‌ای را زیر آب گرم می گیریم تا باز شود. دلیل اینکه ما وازلین را در یخچال نگهداری نمی‌کنیم نیز همین است. همین مفهوم در رابطه با تاندون‌ها و رباط‌هایی که در اثر آسیب "ثابت" شده اند صادق است. گرمایش و افزایش جریان خون اجازه می دهد تا این اعضا نرم شده، جریان خون بیشتر شود و بافت‌های سفت تازه بهبود یافته از زخم، نرم شده و منجر به بهبود قابلیت حرکتی عضوی شود.

آسیب های رایج درمان شده با اولتراسوند

در حالی که افزایش جریان خون، کاهش تورم و التهاب و ترمیم بافت از مزایای کلی اولتراسوند است، در یک سری شرایط خاص دیگر هم این فرآیندها می توانند به بهبودی کمک کنند. موارد زیر چند نمونه از مواردی هستند که می تواندند با این روش درمان شوند:
• آماس کیسه‌های مفصلی و تورم تاندون ها- شانه ی منجمد نوعی آماس کیسه ای مفصلی است که می تواند به طور موثر با اولتراسوند درمان شود.
• کشیدگی و پارگی عضله-  استفاده از اولتراسوند می‌تواند مقدار زمان بهبودی عضله رگ به رگ شده، کشیده شده و یا پاره شده را کاهش دهد.
• اسپاسم عضلانی-  اعمال گرما در نواحی مختلف یا اطراف عضو آسیب دیده می تواند باعث شل شدن عضله و کاهش اسپاسم شود.
آرتروز روماتیسمی و استئوآرتروز-  این یک بیماری مزمن است که با گرمای عمقی ایجاد شده توسط اولتراسوند ارتباط خوبی برقرار می کند.
• شکستگی استخوان-  با استفاده از اولتراسوند با شدت کم، می توان روند بهبود شکستگی های استخوانی را افزایش داد. اولتراسوند همچنین به عنوان یک روش مقرون به صرفه و یک ابزار کم‌آسیب برای تشخیص نوع خاصی از شکستگی های ناشی از تنش شناخته شده است.

اینها فقط تعداد کمی از موارد متعددی است که می‌توانند با اولتراسوند درمان شوند. موارد دیگری هم هستند مانند ویپلش، حس درد در اندامی که از بدن جدا شده، دندان‌درد و حتی انواع خاصی از سرطان که می‌توانند با اولتراسوند بهبود یابند.

اولتراسوند چه حسی به بیمار می دهد؟

در حالی که شما در حال درمان به روش اولتراسوند هستید، به احتمال زیاد چیز خاصی حس نخواهید کرد و فقط ممکن است یک احساس گرمای خفیف یا سوزش در اطراف محل تحت درمان داشته باشید. اگر هد صوتی اولتراسوند روی پوست بدن شما ثابت بماند و حرکت دایره ای نداشته باشد، ممکن است یاعث بروز درد شود. اگر این اتفاق افتاد، سریعا به پزشک فیزیوتراپ خود اطلاع دهید.

سونوگرافی برای دردهای مزمن

شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد درمان اولتراسونیک برای افراد دارای دردهای مزمن مفید است. تصور بر این است که اولتراسوند باعث بهبود کشش بافت و گردش خون شده، تحرک را بیشتر کرده و در نهایت باعث کاهش درد می شود. اولتراسوند ممکن است برای همه مفید نباشد، اما اگر سابقه بیماری مزمن و یا دردهای مداوم دارید، ارزش یک بار انجام دادن را دارد. بعضی ها ممکن است استدلال کنند که اولتراسوند در دردهای مزمن مانند یک دارونما است. اما اگر این روش در کاهش درد به شما کمک می کند، پس می‌تواند درمان مناسبی برای شما باشد.

آیا یک پد گرمایی هم همین کار را می کند؟

پد گرمایی فقط به صورت سطحی عمل می کند. خوبی درمان اولتراسوند این است که می‌توان یک بافت خاص را در یک عمق خاص هدف قرار دهد. با اعمال انرژی به یک فضای کوچک، می توان حداکثر اثر درمانی را دریافت کرد. پد گرمایی در عین حال که حس خوبی به فرد می دهد، فقط می تواند سطح بافت را گرم کند که آن هم خیلی سریع سرد می شود.

موارد منع استفاده از اولتراسوند

در برخی از موارد به هیچ‌وجه نباید از اولتراسوند استفاده کرد.موارد منع مصرف اولتراسوند ممکن است شامل موارد زیر باشد:
• روی زخم های باز
• روی جراحاتی که قابلیت گسترش به نواحی دیگر را دارند
• روی نواحی کم حس
• روی قسمت‌هایی از بدن با ایمپلنت‌های فلزی، مانند شانه با مفاصل فلزی
• نزدیک یا روی دستگاه تنظیم ضربان قلب
• زنان باردار
• اطراف چشم‌ها، پستان‌ها یا اندام‌های جنسی
• روی استخوان‌های شکسته
• نزدیک یا روی دستگاه محرک الکتریکی ایمپلنت شده